Türkiyə mədəni irsin qorunması və qanunsuz yolla çıxarılmış artefaktların geri qaytarılması istiqamətindəki fəaliyyətlərinə daha bir mühüm uğur əlavə edib. Roma imperatoru Mark Avreliyə məxsus bürünc heykəl 65 ildən sonra vətəni olan Türkiyəyə qaytarılıb.

Finss.az xəbər verir ki, ABŞ-ın Ohayo ştatındakı Klivlend İncəsənət Muzeyində nümayiş etdirilən bu heykəl, Burdur vilayətindəki qədim Boubon şəhərindən oğurlanaraq qeyri-qanuni yollarla ölkədən çıxarılmışdı.

Heykəlin geri qaytarılması Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi, Manhattan Prokurorluğu və ABŞ Daxili Təhlükəsizlik İstintaq İdarəsinin birgə əməkdaşlığı nəticəsində mümkün olub.

Tarixi və elmi sübutlarla zəngin araşdırma prosesi

II–III əsrlərə aid olan bu sənət əsəri, Mark Avrelinin filosof obrazında təsvir olunması baxımından antik sənət tarixində nadir nümunələrdən hesab olunur. Heykəlin Boubon şəhərindəki Sebasteion adlı monumental tikiliyə məxsus olduğu professor Jalə İnanın araşdırmaları ilə ilk dəfə müəyyənləşdirilmişdi.

2021-ci ildən başlayaraq ABŞ və Türkiyə arasında aparılan birgə istintaq nəticəsində bu tapıntının mənşəyi dəqiq sübut edilib. 2024-cü ilin mayında heykəlin ayağının silikon qəlibi götürülərək Boubon şəhərindəki postamentlərlə tam uyğunluğu sənədləşdirilib. Bununla yanaşı, heykəldən götürülmüş torpaq və qurğuşun-karbon nümunələri, Burdur Arxeologiya Muzeyindəki digər Boubon mənşəli tapıntılarla üst-üstə düşüb.

Münhen yaxınlığında yerləşən Curt Engelhorn Arxeometriya Mərkəzinin professor Ernst Pernickanın rəhbərliyi ilə aparılan analizlər heykəlin Boubon mənşəli olduğunu elmi şəkildə təsdiqləyib.

Klivlend Muzeyi geri addım atdı

Elmi sübutlar fonunda Klivlend İncəsənət Muzeyi heykəlin qaytarılması ilə bağlı hüquqi mübarizədən geri çəkilərək, onun Türkiyəyə repatriasiyasına razılıq verib.

Muzey verdiyi açıqlamada bildirib:

“Bu yeni elmi araşdırmalar olmasaydı, heykəlin Boubon şəhərinə aid olduğu qəti şəkildə sübut edilə bilməzdi. Mədəni irs məsələlərində əməkdaşlıq bizim üçün vacib prinsipdir.”

Rəsmi açıqlamalar və beynəlxalq həmrəylik

Manhattan Prokuroru Elvin Bragg bu əməkdaşlığı “mədəni ədalətin təntənəsi” kimi dəyərləndirib. Onun sözlərinə görə, istintaq çərçivəsində yüzlərlə sənəd təhlil olunub, şahid ifadələri alınıb və məhkəmə-tibbi ekspertizalar aparılıb.

Türkiyə Mədəniyyət və Turizm Naziri Mehmet Nuri Ersoy isə bu hadisəni sosial media hesabında “tarixi nailiyyət” adlandırıb:

“Bu heykəlin geri qaytarılması sadəcə bir artefaktın deyil, mədəni kimliyimizin, tariximizin və haqlarımızın geri alınmasıdır.”

Türkiyənin mədəni irs strategiyası: Repatriasiya və qoruma

Bu uğur, Türkiyənin qeyri-qanuni yollarla ölkədən çıxarılmış artefaktların geri qaytarılması istiqamətində apardığı siyasətin bariz nəticəsidir. “Gələcək üçün İrs Layihəsi” çərçivəsində aparılan arxeoloji qazıntı və bərpa işləri davam etdirilir. Məqsəd 2026-cı ilə qədər arxeoloji tədqiqatların sayını 800-ə çatdırmaqdır.

Bundan əvvəl də Boubon mənşəli Roma imperatorları Lusius Verus, Septimius Severus və Karakallanın heykəl və büstləri Türkiyəyə qaytarılıb.

Bu hadisə, mədəni irsin qorunmasında elmin, diplomatiyanın və hüququn sinerjisini göstərən nümunəvi beynəlxalq əməkdaşlıq modeli kimi qiymətləndirilir.